در سالگرد شهادت شهید آوینی که یکی از داعیه‏داران تفکر معنوی و ضد تجدد غربگرایانه بود بجاست نگاهی داشته باشیم بر این نحله فکری و مخصوصا ادبیات آن. آشنایی من با این نهضت فکری با مطالعه کتاب «آسیا در برابر غرب»‏ نوشته داریوش شایگان آغاز شد. در این کتاب نویسنده خلاصه‏ای از تفکر فلسفی غرب و برخی از فیلسوفان مشهور مخصوصا نیچه ارائه می‏دهد و سیر نیست‏انگاری در غرب را مورد بررسی قرار می‏دهد. همچنین نگاهی دارد به تمدن‏های هندی،‏ چینی و دست آخر اسلامی. نویسنده بعدی که با وی آشنا شدم رنه گنون فرانسوی بود. وی که در اواخر عمر به دین اسلام تشرف پیدا کرد و به مصر هجرت کرد از منتقدان سرسخت مدرنیته بود. کتاب مهمش «سیطره کمیت و علائم آخرالزمان» بشدت تحت تاثیر آموزه‏ها و احادیث آخرالزمانی شیعه نگاشته شده و البته رنگ و بوی یهودی غلیظی نیز دارد. اساس انتقاد گنون از تجدد این است که در سیر تجدد کمیت محور قرار گرفته و کیفیت فدای آن شده است،‏تفاوتهااز بین رفته و یکدستی جای آنرا گرفته است. البته وی انتقادات فیلسوفان دیگر درباره خودبنیادی بشر متجدد و رویگردانی وی از خدا را نیز تکرار می‏کند. گنون را باید در اصل مژده ظهور حضرت مهدی (ع) دانست.

از جمله کسانی که بشدت تحت تاثیر گنون قرار گرفت می‏توان از سید شهیدان اهل قلم سید مرتضی آوینی نام برد. از آنجا که در دهه شصت کتاب‏های گنون در ایران ترجمه و به چاپ رسید می‏توان تصور کرد سید مرتضی با مطالعه آثار گنون دچار تحول روحی معروف خود شده باشد، اگر چه وی شخصا به کیفیت این تحول تنها اشارات کوتاهی دارد. می‏دانیم که آوینی در دوران جوانی به یکباره گویا توبه می‏کند و تمام نوشته‏های پیشین خود را در یک گونی آتش می‏زند و تصمیم می‏گیرد دیگر درباره خود ننویسد. اغلب این تحول را نوعی رویگردانی از گذشته می‏فهمیم اما به گمانم خیلی هم اینطور نبوده است. آوینی از گذشته خود گزارش می‏دهد که کتاب «انسان تک ساحتی» ارنست یونگر را عمدا طوری دست می‏گرفته که عنوانش پیدا باشد و با آن پز می‏داده است، حتی بدون آنکه هنوز آنرا خوانده باشد. خوب البته من این کتاب معروف را نخوانده‏ام اما توصیفاتی که از آن شنیده‏ام کاملا در ژانر ضد تجدد قرار دارد و از تک ساحتی شدن انسان مدرن (تخصص گرایی یا معادل زمان جنگ آن تک سنگره شدن) انتقاد کرده است. بنابراین به نظر من آوینی با تحول روحی خود تنها یک گام بلند برداشت بدون اینکه از گذشته خود فاصله فکری شدیدی گرفته باشد.

کتاب بسیار جالب دیگر متعلق به دکتر داوری اردکانی با نام «اتوپیا» می‏باشد. البته دکتر داوری را باید بیشتر یک فیلسوف دانست تا یک منتقد تمام و کمال مدرنیته. وی بیشتر آنرا می‏شناسد تا به کوبیدن آن بپردازد. اثر بعدی که مطالعه کردم «نقد مدرنیته» نوشته آلن تورن بود. کتاب بیشتر نگاه جامعه‏شناسانه به جامعه مدرن دارد و برخلاف نام آن بیشتر در تایید مدرنیته است تا نقد آن. اوج کتاب جایی است که نویسنده به رد مکتب ضد تجدد فرانکفورت می‏پردازد و مخصوصا بدلیل ناامیدانه بودن تفکر ضد تجدد آنرا رد می‏کند. در واقع این کتاب اثر زیادی روی من گذاشت و الان هم تا حدودی به نگاه آن پایبند هستم. اکنون نیز کتاب «مجوس شمال» شرح احوال و افکار گئورگ هامان،‏ متفکر ضد تجدد آلمانی در قرن هجدهم میلادی نوشته آیزا برلین را در دست دارم.